Yaşlılarda mevsimsel influenza ve pnömokok aşısı yaptırma prevelansı: Kesitsel Çalışma

Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2022 - 2023

Yaşlılarda Mevsimsel İnfluenza ve Pnömokok Aşısı Yaptırma Prevelansı: Kesitsel Çalışma

Amaç: Araştırmanın amacı yaşlı bireylerde influenza ve pnömoni aşılarının yapılma oranı

(prevalans) ve bu oranı etkileyen faktörlerin belirlenmesidir.

Yöntem: Çalışma evrenini Ankara ili Merkez ilçesinde yaşayan 65 yaş üstü 515,245 birey

oluşturmaktadır. Veri toplama araçları olarak anket formu ve aşıyla ilgili toplum tutumu-

yetişkin formu/sağlık inanç modeli ölçeği kullanılmıştır.

Bulgular: Araştırmaya katılan yaşlı bireylerin %58,9’u erkek, %71,9’u evli, %54,8’i eşiyle

birlikte yaşamakta, %43,0’ü ilkokul mezunu, %43,8’inin gelir düzeyi 5,501-11000 TL

arasında, %45,3’ü ekonomik durumunu orta düzeyde değerlendirmekte ve %94,9’unun sağlık

güvencesi bulunmaktadır. Bireylerin %43,0’ü genel sağlık durumunu orta düzeyde

değerlendirmekte, %73,2’sinin kronik hastalığı bulunmakta, %73,8’i sürekli ilaç kullanmakta,

%49,0’u sağlık hizmeti almada ilk olarak devlet hastanesini tercih etmekte, %91,6’sı son bir

yıl içinde doktora başvurmuş, %12,6’sı son bir yıl içinde hastaneye yatmış ve %95,3’ünün evi

Aile Sağlığı Merkezine (ASM) 30 dakikadan az mesafededir. Katılımcıların %45,5’i bir yıl

önce; %43,0’ı ise bu yıl grip aşısı oldu. Bireylerin grip aşısı olmama nedenleri arasında ilk

olarak (%24,4) aşı konusunda bilgi eksikliği, ikinci sırada aşının yararsız olacağını düşünme

(%17,8) ve üçüncü sırada ihtiyaç duymama/gerek görmeme gelmektedir. Bireylerin iki yıl aşı

olma davranışları incelendiğinde 568 kişinin (%47,2) grip aşısını hiç olmadığı; 430 bireyin

(%35,8) ise iki yıl üst üste grip aşısı yaptırdığı belirlendi. Bireylerin %37,9’u son beş yıl

içinde zatürre aşısı olmuş ve bu aşıların %55,2’sinin koruyuculuk süresi beş yıldır. Aşı ile

ilgili bilgi eksikliği en önemli aşı olmama nedenidir ve aşı olmayanların %56,3’ünü

oluşturmaktadır. Bireylerin grip aşısı yaptırma durumu cinsiyet, medeni durum, kronik

hastalığa sahip olma, sürekli ilaç kullanımı, son bir yıl içerisinde doktor kontrolüne gitme, son

bir yıl içerisinde hastaneye yatış ve oturduğu evin ASM’ye uzaklık mesafesi bakımından

anlamlı farklılık bulunmaktadır. Ayrıca bireylerin grip aşısı olma durumları ile sağlık inanç

ölçeğinin tüm boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmaktadır.

Bireylerin pnömoni aşısı olma durumu medeni durum, öğrenim durumu ve gelir düzeyine

göre istatistiksel olarak anlamlı farklılaşmaktadır. Bireylerin pnömoni aşısı olma durumları ile

sağlık inanç ölçeğinin duyarlılık algısı, ciddiyet algısı, yarar algısı ve sağlık sorumluluğu

arasında pozitif yönde, engel algısı olmak üzere tüm boyutları arasında negatif yönde farklılık

saptanmıştır. Bu araştırmaya dahil edilen mahallelerde %35’in altında grip aşısı prevelansına

sahip dört mahalle olduğu, ulusal hedef olan %70’in üzerinde aşı prevelansına sahip sadece

13 mahalle olduğu görülmektedir. Bu doğrultuda mahallerin %73,3’ünde aşı prevalansının

%35-69 arasında ve ulusal hedef bakımından geliştirilmesi gereken düzeyde olduğu

söylenebilir.

Sonuç: Sonuç olarak influenza ve pnömokok aşılamasının önemini vurgulamak ve aşılama

oranlarının artmasını kolaylaştırmak için ilişkili faktörlerin dikkate alındığı halk sağlığı

girişimlerine ihtiyaç duyulduğu söylenebilir.