Akademik Veri Yönetim Sistemi
6. Uluslararası 17. Ulusal Hemşirelik Kongresi, Ankara, Türkiye, 19 - 21 Aralık 2019, ss.838
Amaç: Sigara söndürüldükten sonra ortamda kalan tütün partikülleri havada ve yüzeylerde birikip,
ortamdaki diğer maddelerle tepkimeye girerek zararlı bileşikler oluşturmaktadır. Bu partiküllere solunum,
sindirim ve deri yolu ile maruz kalma üçüncü el tütün dumanı olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmanın
amacı yabancı literatürdeki üçüncü el tütün dumanına yönelik yapılan araştırmaları inceleyerek ülkemizde
konuyla ilgili bilgileri genişletmek ve araştırma önceliklerini belirlemektir.
Yöntem: Literatür çalışması olarak planlanan bu çalışmada, kaynakların kapsadığı yıllar açısından
herhangi bir sınırlama yapılmamıştır. Tarama İngilizce ve Türkçe dillerinde, ULAKBİM, Ulusal Tez Tarama
Merkezi ve Google Akademik veri tabanları kullanılarak yapılmıştır.
Bulgular: Yapılan taramalar sonucunda, direkt üçüncü el tütün dumanı ile ilgili Türkçe araştırmaya
rastlanmamıştır. uluslararası literatürde ise son yıllarda konuya ilginin arttığı ve çeşitli çalışmalar yürütüldüğü
görülmektedir. Bu derleme Türkiye’de ve dünyada tütün kullanımı, ikinci el tütün dumanı maruziyeti kavramı,
üçüncü el tütün dumanı maruziyeti kavramı, Türkiye’de tütünle mücadele başlıkları altında konu akışı
oluşturulmuştur. Tütün salgını en büyük halk sağlığı problemlerinden biri olarak gösterilmektedir. Bilimsel
kanıtlar tütün dumanına güvenli bir maruz kalma düzeyinin olmadığını, pasif maruziyetin de karsinojenik
olduğu vurgulanmaktadır. Sigara içenlerin sigara içmeyenlerden ayrılmasının, havanın temizlenmesinin ve
ortamın havalandırılmasının sigara dumanına maruz kalmayı ortadan kaldırmadığını gösterilmiştir. Kapalı
ortamda sigara içilmesiyle birlikte çevredeki eşyalara ve yüzeylere sinen dumanın, günlerce hatta haftalarca
kalıcı etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda ilk kez 2006 yılında “üçüncü el sigara dumanı”
kavramı tanımlanmıştır.Winickoff üçüncü el sigara dumanını “sigara söndürüldükten sonra kalan artık tütün
dumanının ortamdaki yüzeylere sinmesi sonucu ortaya çıkan maruziyet” olarak tanımlamaktadır.Yüzeyler
tarafından emilen tütün dumanı ortamdaki nitröz asitle tepkimeye girerek, taze yayılan tütün dumanında
bulunmayan bazı karsinojen maddeler meydana getirdiği kanıtlanmıştır. Üçüncü el sigara dumanına
deri yoluyla maruz kalma, tozun solunması ve yutulması gibi durumlarda insan sağlığı açısından risk
oluşturduğu görülmüştür. Yapılan hayvan deneylerinde üçüncü el sigara dumanı maruziyetinin tromboz
temelli hastalıklar, astım ve akciğer kanseri riskini artırdığı saptanmıştır. Ayrıca hücresel boyutta DNA
hasarına yol açtığı gösterilmiştir. Üçüncü el sigara dumanının özellikle bebekler, çocuklar ve gebeler için
riskli olduğu vurgulanmıştır.Konuyla ilgili çalışmalar yeni olduğundan uzun vadede insan sağlığı üzerinde
etkileriyle ilgili yeterli kaynak yoktur.
Sonuç: Gün geçtikçe kanıtları artan üçüncü el sigara dumanının yalnız insan sağlığı üzerinde değil,
aynı zamanda hayvanlar ve çevre üzerinde de çok boyutlu olumsuz etkileri mevcuttur. Tütünle mücadele
kapsamında yapılacak eğitim ve farkındalık çalışmalarında konunun önemi vurgulanmalıdır.
Anahtar Kelimeler: üçüncü el sigara dumanı, ikinci el sigara dumanı, tütünle mücadele